พัดลม Raspberry Pi 5 ไม่หมุน? แนวทางการตรวจสอบ ทดสอบ และตั้งค่า

"เปิดครั้งแรก พัดลมหมุน จากนั้นพัดลมก็ไม่หมุนอีกเลย" เป็นคำถามที่ทาง อาร์ทรอน ชอป ได้รับบ่อย โดยส่วนใหญ่พัดลมที่มาพร้อมแผงระบายความร้อน Active Cooler หากมีการเชื่อมต่อสายที่ถูกต้อง จะใช้งานได้อยู่แล้ว สาเหตุที่พัดลมไม่หมุนมาจากอุณหภูมิของ CPU ยังสูงยังไม่ถึงจุดที่กำหนดให้หมุน

โดยค่าเริ่มต้น พัดลมจะหมุนเมื่อ CPU หลัก (SoC) มีค่าอุณหภูมิดังตารางด้านล่างนี้

หมายเหตุ. มีการปัดตัวเลขให้เข้าใจง่าย ข้อมูลจากแหล่งอื่นอาจไม่ตรงตารางด้านบน ใช้เพื่อประกอบความเข้าใจการทำงานเบื้องต้นเท่านั้น

การตรวจสอบอุณหภูมิปัจจุบันของ CPU

เพื่อให้แน่ใจว่าอุณหภูมิสูงถึงเกณฑ์ที่ต้องเปิดพัดลมหรือยัง ให้ใช้คำสั่ง

vcgencmd measure_temp

ค่าอุณหภูมิของ CPU จะแสดงขึ้นมา หากอุณหภูมิต่ำกว่า 50°C พัดลมจะยังไม่เริ่มทำงาน (ตามค่าเริ่มต้น)

การตรวจสอบสถานะการทำงานของพัดลม

กรณีอุณหภูมิสูงถึงจุดที่พัดลมต้องหมุน (50°C ขึ้นไป) แต่พัดลมยังไม่หมุน ให้ใช้คำสั่งตรวจสอบการทำงานของพัดลมดังนี้

cat /sys/class/thermal/cooling_device0/cur_state

จะมีค่าระดับความเร็วของพัดลมแสดงขึ้นมา โดย 0 หมายถึงปิด, 1 ถึง 3 หมายถึงความเร็วของพัดลมที่สูงขึ้นตามลำดับ

ถ้าค่าที่แสดงอยู่ในช่วง 1 ถึง 3 แต่พัดลมไม่หมุน ให้ปิด Raspberry Pi และถอดสายไฟออกก่อน จากนั้นตรวจสอบว่าพัดลมเสียบเข้ากับ connector 4-pin อย่างแน่นหนา ตรวจสอบให้แน่ใจว่าขาทั้ง 4 พินเสียบเข้าไปอย่างถูกต้องและไม่บิดหรือพับ

การตั้งค่าการหมุนของพัดลม

การแก้ไขลักษณะการทำงานของพัดลม ทำได้ผ่านการแก้ไขไฟล์ /boot/firmware/config.txt โดยใช้พารามิเตอร์ dtparam ดังนี้

• fan_tempx - อุณหภูมิเริ่มต้น ในหน่วย millidegree Celsius (50000 = 50°C)
• fan_tempx_hyst - Hysteresis คือ อุณหภูมิที่ต้องลดลงเพื่อให้พัดลมช้าลง ในหน่วย millidegree Celsius (5000 = 5°C) ใช้ป้องกันไม่ให้พัดลมเปลี่ยนความเร็วบ่อยเกินไป เช่น กำหนดอุณหภูมิ fan_temp0 เป็น 50°C กำหนด Hysteresis เป็น 5°C ต้องอุณหภูมิลดลงจนถึง 50°C - 5°C = 45°C พัดลมจึงจะหยุดหมุด
• fan_tempx_speed - ความเร็วพัดลม 0 ถึง 255, โดย 0 คือหยุดหมุน (0%) และ 255 คือหมุนเต็มที่ (100%)

ตัวอย่าง 1 เปลี่ยนการทำงานของพัดลมให้เป็นตามตารางด้านล่างนี้

ใช้คำสั่ง sudo nano /boot/firmware/config.txt ในการแก้ไขไฟล์ เพิ่มโค้ดต่อไปนี้ลงไปท้ายไฟล์

dtparam=fan_temp0=50000
dtparam=fan_temp0_hyst=5000
dtparam=fan_temp0_speed=75

dtparam=fan_temp1=60000
dtparam=fan_temp1_hyst=5000
dtparam=fan_temp1_speed=125

dtparam=fan_temp2=67500
dtparam=fan_temp2_hyst=5000
dtparam=fan_temp2_speed=175

dtparam=fan_temp3=75000
dtparam=fan_temp3_hyst=5000
dtparam=fan_temp3_speed=250

สั่ง reboot ด้วยคำสั่ง sudo reboot เพื่อให้การตั้งค่ามีผล

ตัวอย่าง 2 เปลี่ยนการทำงานของพัดลมให้เงียบลง (Silent Profile) ทำงานตามตารางด้านล่างนี้

ใส่โค้ดต่อไปนี้ลงไปในท้ายไฟล์ /boot/firmware/config.txt

dtparam=fan_temp0=45000
dtparam=fan_temp0_speed=50

dtparam=fan_temp1=55000
dtparam=fan_temp1_speed=100

dtparam=fan_temp2=65000
dtparam=fan_temp2_speed=150

dtparam=fan_temp3=75000
dtparam=fan_temp3_speed=255

สั่ง reboot เพื่อให้การตั้งค่ามีผล

ตัวอย่าง 3 เปลี่ยนการทำงานของพัดลมให้ทำงานตลอดเวลา (Always-On Profile)

ใส่โค้ดต่อไปนี้ลงไปในท้ายไฟล์ /boot/firmware/config.txt

dtparam=fan_temp0=30000
dtparam=fan_temp0_speed=80

สั่ง reboot เพื่อให้การตั้งค่ามีผล

ทดสอบพัดลมด้วยการสร้างภาระงาน

ใช้คำสั่ง stress-ng ในการทดสอบ หากยังไม่เคยติดตั้ง ให้ติดตั้งด้วยคำสั่งดังนี้

sudo apt update

sudo apt install stress-ng

ใช้คำสั่งต่อไปนี้เพื่อโหลด CPU ให้ทำงานเต็มที่เป็นเวลา 10 วินาที

stress-ng --cpu 4 --timeout 10s

ขณะทดสอบ ให้เปิด Terminal อีกหน้าต่าง เพื่อดูอุณหภูมิค่าอุณหภูมิที่สูงขึ้น โดยใช้คำสั่ง

watch -n 1 vcgencmd measure_temp

เมื่ออุณหภูมิสูงขึ้นถึงค่าที่ตั้งไว้ พัดลมควรเริ่มหมุน

สรุป

การปรับแต่งความเร็วพัดลม Raspberry Pi 5 ทำได้ผ่าน config.txt โดยกำหนดความเร็วพัดลมได้ถึง 4 ระดับตามอุณหภูมิที่ต้องการ การปรับแต่งที่ดีจะช่วยสมดุลระหว่างความเย็น เสียงรบกวน และอายุการใช้งานของพัดลม แนะนำให้ลองทดสอบปรับค่าต่างๆ จนพบรูปแบบที่เหมาะกับการใช้งานของคุณมากที่สุด

ข้อมูลเขียนบรรณานุกรม